Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή: Μία Σύγχρονη Ματιά
Το κείμενο υπογράφει ο κ. Βασίλης Τσακίρογλου
Εισαγωγή: Το Διεθνές Ζήτημα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Το θέμα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, και συγκεκριμένα η αγορά σπερματοζωαρίων και ωαρίων στην Ελλάδα, έχει κερδίσει την προσοχή του κοινού τελευταίως, λόγω δύο σχετικά πρόσφατων ειδήσεων που φαίνεται να σχετίζονται μεταξύ τους.
Η πρώτη είδηση προέρχεται από την ηθοποιό Άριελ Κωνσταντινίδη, η οποία ανακοίνωσε την απόφασή της να μείνει έγκυος για τρίτη φορά, στα 53 της χρόνια. Εντύπωση προκαλεί ότι επιλέγει να αναβάλει την εξεύρεση ενός άντρα που θα αναλάβει ρόλο πατέρα, αν φυσικά κρίνει ότι χρειάζεται. Αυτή η απόφαση ανοίγει συζητήσεις γύρω από την αναπαραγωγική αυτονομία και τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη επιστήμη.
Διεθνής Αντίκτυπος
Η δεύτερη είδηση έρχεται από την Ολλανδία, όπου έχει αναδυθεί μια σοβαρή αμέλεια από την κρατική αρχή, σχετικά με την διαχείριση του εθνικού μητρώου δωρητών γεννετικού υλικού. Διαπιστώθηκε ότι το μητρώο αυτό έχει παραμεληθεί, με αποτέλεσμα να αγνοούνται οι κίνδυνοι που συνοδεύουν την υποβοηθούμενη γονιμοποίηση. Εκατοντάδες άνθρωποι ενδέχεται να είναι αδέλφια χωρίς να το γνωρίζουν, γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη δημόσια υγεία και τις ηθικές επιπτώσεις της διαδικασίας.
Η Απειλή της Αδελφοποίησης
Η κατάσταση γίνεται πιο περίπλοκη όταν σκεφτούμε ότι η ανεξέλεγκτη γονιμοποίηση γυναικών από τον ίδιο δότη σπέρματος μπορεί να οδηγήσει σε περιπτώσεις ακούσιας αιμομιξίας. Όταν οι απόγονοι του ίδιου δότη συνειδητοποιήσουν ότι είναι αδέλφια, οι συνέπειες για την υγεία και τη γενετική ποικιλία μπορεί να είναι σοβαρές, οδηγώντας στη διαιώνιση γενετικών ασθενειών.
Το Κρίσιμο Ερώτημα της Γνώσης
Συνδυάζοντας την προσωπική επιλογή της Άριελ Κωνσταντινίδη με τις διεθνείς εξελίξεις, γεννάται το ερώτημα: Πώς μπορεί μία γυναίκα σε αντίστοιχη θέση να γνωρίζει τους συγγενείς του παιδιού που πρόκειται να φέρει στη ζωή; Σημειώνεται ότι η υποχρέωση για την τήρηση αρχειοθέτησης ξεκίνησε στην Ελλάδα μόλις το 2014, κάτι που δείχνει ότι και η χώρα μας δεν είναι άμοιρη του προβλήματος.
«Μη δωρεάν» Δωρεά
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, στην Ολλανδία υπάρχει περίπτωση ένας δότης να έχει συνεισφέρει σε 125 παιδιά. Αυτό αναδεικνύει την ύπαρξη ενός ιδιότυπου «εμπορίου» γύρω από την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως “eggonomics” από την Αμερικανίδα κοινωνιολόγο Νταϊάν Τόμπερ. Η αγορά αυτή, με τον ετήσιο τζίρο της να ανέρχεται σε δισεκατομμύρια δολάρια, αποκαλύπτει μία συχνά επικίνδυνη μεταμόρφωση από ανθρωπιστική σε επιχειρηματική δραστηριότητα.
Η Πραγματικότητα στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, οι άνδρες που πληρούν τις απαιτήσεις μπορούν να γίνουν δότες σπέρματος με αποζημίωση 100 έως 400 ευρώ. Για τις γυναίκες, η δωρεά ωαρίων είναι σαφώς πιο περίπλοκη, με αποζημίωσεις που φτάνουν τα 1.900 ευρώ και άνω. Οι δότες πρέπει να είναι μεταξύ 19 και 35 ετών, υγιείς και χωρίς κληρονομικά νοσήματα, ενώ οι δότριες ωαρίων υποβάλλονται σε λειτουργία αξιολόγησης και θεραπείας για αρκετές ημέρες.
Νομικές και Ηθικές Πτυχές
Η Ελλάδα έχει το «Ηλεκτρονικό Μητρώο Δοτών και Δοτριών», αλλά η αποτελεσματικότητα της ενημέρωσής του είναι αμφισβητή. Πολλές περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων, όπως η δωρεά περισσότερες από δύο φορές το χρόνο, εργασίας για την οποία πολλές γυναίκες επιλέγουν να συμμετάσχουν προκειμένου να κερδίσουν περισσότερα χρήματα, ενδέχεται να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στο μέλλον.
Συμπέρασμα
Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί μία περίπλοκη και πολυδιάστατη διαδικασία με ηθικά, νομικά και κοινωνικά ζητήματα. Πρέπει όλοι να εξετάσουμε προσεκτικά τις πτυχές αυτής της αγοράς και το πώς μπορούν να προστατευτούν οι συμμετέχοντες, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται η υγεία και το δικαίωμα στην αυτονομία για όλους τους ενδιαφερόμενους.
Είμαστε μάρτυρες μίας συνεχώς εξελισσόμενης πραγματικότητας που απαιτεί σοβαρή και υπεύθυνη προσέγγιση από την κοινωνία και τις αρχές. Οι προκλήσεις είναι πολλές, αλλά η ενημέρωση και η σωστή ρύθμιση είναι κλειδιά για την πρόληψη σοβαρών συνεπειών στο μέλλον.